Η Βατοπαιδινή
Ιερά Σκήτη του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στα νότια όρια της Ι. Μονής Βατοπαιδίου,
σε απόσταση 30΄ απ’ αυτήν. Περιβάλλεται από καταπράσινους λόφους με άνοιγμα προς
τα βόρεια. Η Σκήτη είναι από τις αρχαιότερες και ίσως η πιο οργανωμένη στη
βυζαντινή εποχή. Εδώ υπήρχε από τον 10 ο αιώνα το μονύδριο του Χαλκέως,
επικεφαλής των κελλιών. Ιδρυτής του μονυδρίου και των κελλιών υπήρξε Δημήτριος
ο Χαλκεύς, που αφιέρωσε το ναό του μονυδρίου στον ομώνυμό του Άγιο. Ο Δημήτριος
παρουσιάστηκε στον ηγούμενο της Μεγίστης Λαύρας Αθανάσιο, που ηγουμένευε από το
1017, καθώς και στον άλλο Αθανάσιο, ηγούμενο της Μ. Βατοπαιδίου, και ζήτησε όπως,
μετά τον θάνατό του, ορισθούν επίτροποι για το μονύδριο και τ’ άλλα κελλιά, οι
ηγούμενοι Θεοτόκου και Εσφιγμένου. Η Σκήτη με το όνομα Χαλκέως θα είναι γνωστή
μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα. Ο εσωτερικός κανονισμός της Σκήτης
(18 άρθρα) συντάχθηκε το 1759, επάνω σε αρχαιότερο πρότυπο, και σ’ όλο το
διάστημα του 18ου αιώνα αυτή θα βρίσκεται σε ακμή. Όλες οι επιγραφές
σε εικόνες και κτίσματα ανάγονται σ’ εκείνη την εποχή. Κατά το τέλος εκείνου
του αιώνα και τις αρχές του επομένου η Σκήτη θα αριθμεί 120 μοναχούς. Τη δεκαετία
του 80 αριθμούσε 10-12 μοναχούς και με την απογραφή του 2001, 16. Η Σκήτη έχει
στην κατοχή της 70 χειρόγραφα. Ότι σώζεται από την αρχαιότητα είναι το μαρμαροθέτημα
του Κυριακού, έργο του 12ου αιώνα.
Στο παρατιθέμενο διάγραμμα φαίνονται με τις ονομασίες τους τα κτήρια του
οικισμού, στις αρχές του 20ου αιώνα. Η Σκήτη διέθετε δεκαπέντε
σπίτια (καλύβες) με εκκλησίες και οκτώ ξεροκάλυβα.
1. Κυριακό (Άγιος Δημήτριος)
2. Κωδωνοστάσιο
3. Τράπεζα
4. Ξενώνας
5. Φρεατοστέγασμα
6. Βοηθητικά Κυριακού
7. Καλύβη Ακαθίστου Ύμνου
8. Ξεροκάλυβο (χωρίς ναό)
9. Καλύβη Εισοδίων της Θεοτόκου
10. Ξεροκάλυβο
11. Καλύβη Εισοδίων της Θεοτόκου
12. Καλύβη Αγίου Σπυρίδωνος
13. Ξεροκάλυβο
14. Καλύβη Αγίου Νικολάου
15. Καλύβη Αγίας Τριάδος
16. Ξεροκάλυβο
17. Κοιμητήριο (με οίκημα κοιμητηριάρη)
18. Καλύβη Αγίων Πάντων
19. Καλύβη Αγίου Ιωάσαφ
20. Καλύβη Αγίων Πάντων
21. Καλύβη Αγίου Ευσταθίου
22. Καλύβη Αγίων Αρχαγγέλων
23. Καλύβη Αγίου Ανδρέου
24. Καλύβη Αγίου Παντελεήμονος
25. Καλύβη Αγίων Αποστόλων
26. Καλύβη Αγίας Μαρίνης (ρουμανική)
27. Καλύβη Εισοδίων της Θεοτόκου (ρουμανική)
28. Ξεροκάλυβο (ρουμανικό)
29. Ξεροκάλυβο
Η φωτογραφία και το διάγραμμα
είναι από το βιβλίο ΙΕΡΑ ΜΕΓΙΣΤΗ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ, τόμος Α΄, έκδ. Ι.Μ.
Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος, 1996.
